Promotors:
Dries Vandenbempt (Vlaams Instituut Gezond Leven vzw)
Project Partners:
Vlaams Instituut Gezond Leven vzw
Budget uitgereikt door Kom op tegen Kanker:
€236.000
Samenvatting
Roken wordt sterk bepaald door opleiding en inkomen. En door de omgeving van de roker (rokende ouders, vrienden…). Dat begint al op jonge leeftijd: in het secundair onderwijs wordt veel meer gerookt in het BSO dan in het ASO. Kinderen en jongeren van lageropgeleide ouders of uit gezinnen in een maatschappelijk kwetsbare positie hebben veel minder kans om in een rookvrije omgeving op te groeien (onderzoek Kom op tegen Kanker), en hun kans om zelf te beginnen met roken ligt significant hoger dan bij ouders met een hogere sociaaleconomische status (SES). Lageropgeleiden en mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie zijn omringd door andere rokers, roken meer, zijn zwaarder verslaafd, stoppen minder en hebben ook minder slaagkans bij het stoppen.
Roken heeft een verwoestende impact op de levensverwachting en op het aantal jaren dat iemand in goede gezondheid doorbrengt. Daarnaast hypothekeert het ook andere kansen: de kans op werk, op het huren van een woning, het heeft een grote financiële impact, het verhoogt de kans dat opgroeiende kinderen onvrijwillig meeroken, dat het wordt doorgegeven aan de volgende generatie …. Maar roken is ook een hardnekkige verslaving. Wie eenmaal regelmatige roker is, raakt er niet makkelijk weer vanaf. Dat geldt des te meer voor de groepen die vandaag nog blijven roken.
Rokers zijn op alle vlakken slechter af. Toch lijkt het alsof degenen die het vandaag nog doen – vaak lageropgeleiden en mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie dus - minder recht hebben om niet te roken.
Terwijl dat recht voor brede groepen in de samenleving afgedwongen en geaccepteerd is en een sociale norm van niet-roken breed gedragen wordt in de samenleving, lijkt dat voor hen vaak (nog) niet te gelden. Voor hen is het nog steeds ‘normaler’ om te (blijven) roken, terwijl zij tegelijk ook willen stoppen en hun kinderen rookvrij willen laten opgroeien.
Door in vijf buurten, met een hoog aantal mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie, rond roken te werken willen we lokaal de sociale norm ook hier beginnen veranderen: op weg naar een norm van niet-roken dus en naar een rookvrije buurt. We willen in deze buurten roken (verder) ‘denormaliseren’, waardoor ook bewoners in een maatschappelijk kwetsbare situatie zich meer ondersteund voelen en worden aangemoedigd en uitgenodigd om rookvrij te blijven, te stoppen met roken, niet in het bijzijn van kinderen te roken, niet binnen te roken…
Deze buurten worden gezocht in gemeenten of steden waar er al een intentie is om rond roken te werken (bv. in het kader van Generatie Rookvrij, Gezonde Gemeente …). Lokale besturen zijn een belangrijke actor in het preventieve gezondheidsbeleid. Dat erkent ook de WHO. In elk van de 5 buurten wordt een participatief traject opgezet. In deze trajecten wordt samengewerkt met burgers uit de buurt en organisaties en professionals die actief zijn in de buurt. Die laatsten kunnen zijn: buurtwerkers, wijkregisseurs, jeugdwelzijnswerk, samenlevingsopbouw, CAW, Huizen van het Kind, het lokale verenigingsleven… Samen met hen wordt een analyse gemaakt van de buurt. Op basis daarvan worden acties gepland en uitgevoerd die bijdragen aan het veranderen van de sociale norm rond roken. Tijdens het traject is er extra aandacht om heel de buurt te betrekken. En zowel de buurt als de lokale overheid te empoweren om ook na het project blijvend initiatieven te nemen en ook andere buurten te motiveren om voor deze aanpak te kiezen.
Door deze participatieve aanpak wordt er draagvlak gecreëerd om acties rond roken te ondernemen in de buurt. In elk van de vijf buurten zullen er acties opgezet worden die op maat van de bewoners en mensen actief in de buurt zijn, en door hen gekozen en gedragen. Deze kunnen gaan over rookvrij blijven, stoppen met roken, niet binnen roken, rookvrije omgevingen, peukenafval … Door deze brede focus en betrokkenheid heeft de buurt keuzevrijheid. Wel proberen we de buurten te stimuleren om dit project zoveel mogelijk te laten aansluiten bij al bestaande initiatieven en kaders. Met deze aanpak streven we naar een triple-win: meer gezondheid in de buurt, de gezondheidsongelijkheid verkleinen en inzetten op meer duurzaamheid (minder peukenafval, meer budget door niet te roken, …).
De trajecten en goede praktijken in de vijf buurten worden samengevoegd tot de toolkit ‘Samen voor een rookvrije buurt’. Die kan ook andere buurtverenigingen en lokale besturen in Vlaanderen ondersteunen om op een participatieve manier de sociale norm van niet-roken te versterken op maat van de buurt. Daarbij ligt dus sterk de focus op buurten met een hoog aantal mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie. De toolkit bevat participatiemodellen, acties en materialen op hun maat, en biedt inspirerende praktijken, concrete implementatiemodellen en randvoorwaarden voor acties om een sociale norm rond niet-roken (verder) ingang te laten vinden.
Roken heeft een verwoestende impact op de levensverwachting en op het aantal jaren dat iemand in goede gezondheid doorbrengt. Daarnaast hypothekeert het ook andere kansen: de kans op werk, op het huren van een woning, het heeft een grote financiële impact, het verhoogt de kans dat opgroeiende kinderen onvrijwillig meeroken, dat het wordt doorgegeven aan de volgende generatie …. Maar roken is ook een hardnekkige verslaving. Wie eenmaal regelmatige roker is, raakt er niet makkelijk weer vanaf. Dat geldt des te meer voor de groepen die vandaag nog blijven roken.
Rokers zijn op alle vlakken slechter af. Toch lijkt het alsof degenen die het vandaag nog doen – vaak lageropgeleiden en mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie dus - minder recht hebben om niet te roken.
Terwijl dat recht voor brede groepen in de samenleving afgedwongen en geaccepteerd is en een sociale norm van niet-roken breed gedragen wordt in de samenleving, lijkt dat voor hen vaak (nog) niet te gelden. Voor hen is het nog steeds ‘normaler’ om te (blijven) roken, terwijl zij tegelijk ook willen stoppen en hun kinderen rookvrij willen laten opgroeien.
Door in vijf buurten, met een hoog aantal mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie, rond roken te werken willen we lokaal de sociale norm ook hier beginnen veranderen: op weg naar een norm van niet-roken dus en naar een rookvrije buurt. We willen in deze buurten roken (verder) ‘denormaliseren’, waardoor ook bewoners in een maatschappelijk kwetsbare situatie zich meer ondersteund voelen en worden aangemoedigd en uitgenodigd om rookvrij te blijven, te stoppen met roken, niet in het bijzijn van kinderen te roken, niet binnen te roken…
Deze buurten worden gezocht in gemeenten of steden waar er al een intentie is om rond roken te werken (bv. in het kader van Generatie Rookvrij, Gezonde Gemeente …). Lokale besturen zijn een belangrijke actor in het preventieve gezondheidsbeleid. Dat erkent ook de WHO. In elk van de 5 buurten wordt een participatief traject opgezet. In deze trajecten wordt samengewerkt met burgers uit de buurt en organisaties en professionals die actief zijn in de buurt. Die laatsten kunnen zijn: buurtwerkers, wijkregisseurs, jeugdwelzijnswerk, samenlevingsopbouw, CAW, Huizen van het Kind, het lokale verenigingsleven… Samen met hen wordt een analyse gemaakt van de buurt. Op basis daarvan worden acties gepland en uitgevoerd die bijdragen aan het veranderen van de sociale norm rond roken. Tijdens het traject is er extra aandacht om heel de buurt te betrekken. En zowel de buurt als de lokale overheid te empoweren om ook na het project blijvend initiatieven te nemen en ook andere buurten te motiveren om voor deze aanpak te kiezen.
Door deze participatieve aanpak wordt er draagvlak gecreëerd om acties rond roken te ondernemen in de buurt. In elk van de vijf buurten zullen er acties opgezet worden die op maat van de bewoners en mensen actief in de buurt zijn, en door hen gekozen en gedragen. Deze kunnen gaan over rookvrij blijven, stoppen met roken, niet binnen roken, rookvrije omgevingen, peukenafval … Door deze brede focus en betrokkenheid heeft de buurt keuzevrijheid. Wel proberen we de buurten te stimuleren om dit project zoveel mogelijk te laten aansluiten bij al bestaande initiatieven en kaders. Met deze aanpak streven we naar een triple-win: meer gezondheid in de buurt, de gezondheidsongelijkheid verkleinen en inzetten op meer duurzaamheid (minder peukenafval, meer budget door niet te roken, …).
De trajecten en goede praktijken in de vijf buurten worden samengevoegd tot de toolkit ‘Samen voor een rookvrije buurt’. Die kan ook andere buurtverenigingen en lokale besturen in Vlaanderen ondersteunen om op een participatieve manier de sociale norm van niet-roken te versterken op maat van de buurt. Daarbij ligt dus sterk de focus op buurten met een hoog aantal mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie. De toolkit bevat participatiemodellen, acties en materialen op hun maat, en biedt inspirerende praktijken, concrete implementatiemodellen en randvoorwaarden voor acties om een sociale norm rond niet-roken (verder) ingang te laten vinden.