Sport en recreatie-activiteiten als middel voor rookpreventie bij kwetsbare jongeren: ontwikkelen en testen van een nieuwe preventie-aanpak voor jongeren die moeilijk te bereiken zijn.

Preventie
Promotors:
Maïté Verloigne (Ugent)
Project Partners:
!DROPS vzw
Ugent
Budget uitgereikt door Kom op tegen Kanker:
€387.000

Samenvatting

Kwetsbare groepen dragen een onevenredige ziektelast in vergelijking met meer gegoede groepen. De levensverwachting bij kwetsbare groepen is beduidend lager, en het voorkomen van en sterven aan (chronische) aandoeningen, zoals longkanker, is hoger. We noemen dit fenomeen de “gezondheidskloof, of “ongelijkheid in gezondheid”. Dit fenomeen doet zich overal ter wereld voor, ook in België. Een van de belangrijkste verklaringen hiertoe is het gegeven dat kwetsbare groepen meer worden blootgesteld aan gezondheidsrisico’s die de kans op het krijgen van en sterven aan ziektes aanzienlijk verhogen. Een van de meest treffende voorbeelden is roken. Kinderen uit kansarme gezinnen worden al van jongs af aan meer blootgesteld aan de schadelijke stoffen in sigaretten doordat het aandeel kwetsbare vrouwen dat rookt tijdens en na de zwangerschap hoger ligt in vergelijking met meer gegoede gezinnen. Deze hogere blootstelling aan rook blijft zich verder zetten doorheen de kinder- en jonge jeugdjaren. Dit beïnvloedt niet alleen hun gezondheid op jonge leeftijd, maar het verlaagt ook de drempel bij hen om zelf roker te worden wat op zijn beurt de kans om ziek te worden en vroegtijdig te sterven verhoogt, en dus zorgt voor meer ongelijkheid in gezondheid. Het is dus belangrijk dat we zo vroeg als mogelijk ingrijpen, op een moment dat de schadelijke gevolgen van blootstelling aan rook nog omkeerbaar zijn of sterk kunnen verminderd worden.
Eén van de manieren is via rookpreventie campagnes op school. Scholen worden vaak ingezet als kanalen om gezondheidsboodschappen te verspreiden omdat op die manier veel jongeren tegelijkertijd kunnen worden bereikt, ook kwetsbare jongeren. Wetenschappelijke studies tonen echter aan dat schoolcampagnes in het algemeen minder goed werken voor kwetsbare groepen, aangezien deze campagnes niet vertrouwd aanvoelen voor die jongeren (“ver-van-hun-bed-show”) en ze zich er niet door aangesproken voelen. Er is dus een andere aanpak nodig. Wereldwijd zien we een sterk toenemende interesse in de mogelijkheden van sport en recreatie als middelen om gezondheidsboodschappen onder jongeren te verspreiden, en zeker in achtergestelde buurten. Wetenschappelijke bevindingen lijken erop te wijzen dat dit vooral komt omdat jongeren zich in die groepen goed voelen en zich omringd weten met gelijkgestemde jongeren en jeugdwerkers die hen begrijpen en die ze vertrouwen, wat hen positief kan stimuleren om met zichzelf en hun gezondheid bezig te zijn. Het is dus een veelbelovende piste om te onderzoeken of we via sport en recreatie aan rookpreventie kunnen doen bij kwetsbare jongeren.
Het doel van dit project is dan ook om in een eerste fase inzicht te krijgen in hoe sport en recreatie kunnen ingezet worden als kanalen voor rookpreventie bij kwetsbare jongeren. Hiermee willen we achterhalen hoe jeugdwerkers die sport en recreatie activiteiten begeleiden het beste rookpreventie boodschappen kunnen aanbrengen, en wat er werkt en niet werkt bij de jongeren. Vanuit die opgedane kennis en inzichten willen we in een tweede fase van het project een interventie ontwikkelen en uittesten binnen organisaties die sport en recreatie aanbieden aan kwetsbare jongeren. We richten onze focus op jongeren tussen 12 en 18 jaar oud omdat organisaties deze het meest bereiken. Jongeren zijn gemiddeld 14 jaar oud als ze beginnen roken, dus dat maakt dat we tijdig ingrijpen, op een moment dat jongeren nog niet (lang) roken.
Om de doelen te bereiken hebben we een divers onderzoeksteam samengesteld die samenwerkt met vele partners in het veld. Drie promotoren uit drie verschillende disciplines en twee nieuw aan te werven onderzoekers (nl. doctoraatstudenten) vormen samen het onderzoeksteam. Aan de start van het project en gedurende minstens twee maal per projectjaar, komt een planningsgroep bijeen. De planningsgroep bestaat naast het onderzoeksteam voor een belangrijk deel uit actoren in Vlaanderen die bezig zijn met rookpreventie, jeugdwerk, en/of sport en recreatie voor kwetsbare jongeren. Ook vier jeugdwerkers en vier kwetsbare jongeren tussen 12 en 18 jaar zullen zetelen in de planningsgroep. De vier jeugdwerkers, vier jongeren, en de nieuw aan te werven onderzoekers zullen samen ook een werkgroep vormen om de interventie concreet vorm te geven, en materialen te ontwikkelen. Door zo intensief samen te werken met het werkveld, jeugdwerkers en jongeren zelf, verhogen we de kans dat we een interventie ter preventie van roken ontwikkelen die jongeren en organisaties aanspreekt. Als de interventie effectief is gebleken, zal een kant-en-klaar interventiepakket worden samengesteld en verspreid onder organisaties overheen Vlaanderen die werken met kwetsbare jongeren.